Choroba zwyrodnieniowa stawu biodrowego (inaczej: coxarthrosis, koksartroza) powstaje w wyniku zużycia i zwyrodnienia tkanek tworzących staw biodrowy. Objawia się nasileniem bólu w czasie ruchu, a zmniejszeniem bolesności w spoczynku. W badaniu radiologicznym chorych cierpiących na tę dolegliwość ujawniają się wyrośle kostne.
To schorzenie jest jedną z najczęściej występujących przyczyn bólu stawów. Cierpi na nie aż 60% osób po 60. roku życia.
Choroba może przybierać różną postać:
- w zależności od kształtu panewki stawu biodrowego – koksartroza z panewką zbyt płytką (dysplastyczna), koksartroza z panewką zbyt głęboką (protruzyjna), koksartroza z panewką prawidłową,
- w zależności od stosunku między procesem destrukcji i procesem wytwórczym – koksartroza destrukcyjna (uważana za rodzaj martwicy aseptycznej głowy kości udowej u osób dorosłych), koksartroza hiperostotyczna (charakteryzująca się przewagą osteofitów nad cechami destrukcji oraz dysfunkcją kończyny w wyniku ograniczenia ruchomości w stawie), koksartroza mieszana,
- w zależności od przyczyny choroby – samoistna choroba zwyrodnieniowa (arthrosis deformans idiopathica s. primaria) lub wtórna choroba zwyrodnieniowa (arthrosis deformans secundaria).
Choroba zwyrodnieniowa stawu biodrowego rozpoczyna się niepostrzeżenie w chrząstce stawowej. Początkowym zmianom nie towarzyszą żadne objawy bólowe. Gdy pojawia się ból, choroba jest już bardziej zaawansowana i wymaga kompleksowego leczenia. By uniknąć nasilania się choroby i konieczności stałego przyjmowania leków przeciwbólowych, należy jak najszybciej udać się na konsultację ortopedyczną lub na konsultację fizjoterapeutyczną.
Choroba zwyrodnieniowa stawu biodrowego – przyczyny
Najczęściej diagnozowana jest wtórna choroba zwyrodnieniowa stawu biodrowego. Może ona rozwijać się w wyniku oddziaływania:
- czynników wrodzonych lub dziedzicznych – np. wrodzona dysplazja biodra, hemofilia, hemochromatoza, alkaptonuria,
- czynników nabytych o charakterze miejscowym – np. urazy, martwica aseptyczna, zapalenie stawu septyczne lub gruźlicze,
- czynników nabytych o charakterze układowym – np. choroby metaboliczne (dna moczanowa, reumatoidalne zapalenie stawów, przewlekła kortykoterapia itp.), zaburzenia neurologiczne (mózgowe porażenie dziecięce).
Choroba zwyrodnieniowa stawu biodrowego o charakterze pierwotnym występuje znacznie rzadziej. Jej przyczynami mogą być:
- nieprawidłowości w krążeniu miejscowym w obrębie stawów, co prowadzi do niekorzystnych zmian składu płynu stawowego, który odżywia chrząstkę,
- długotrwałe, nadmierne obciążenie stawów, np. w wyniku uprawiania sportu wyczynowego lub wykonywania ciężkiej pracy fizycznej.
Schorzenie to najczęściej pojawia się u osób:
- starszych,
- z nieprawidłową biomechaniką stawów,
- z nadwagą,
- z dużą masą kostną,
- z wysokim poziomem hormonów.
Jej wystąpieniu sprzyja też wykonywanie pracy fizycznej lub pracy wymagającej stania przez długie godziny.
Choroba zwyrodnieniowa stawu biodrowego – objawy
W przebiegu choroby zwyrodnieniowej stawu biodrowego można zaobserwować wiele charakterystycznych objawów:
- ból od pachwiny do kolana, najczęściej w przednio-bocznej i przedniej części uda,
- dolegliwości bólowe zaostrzające się w czasie ruchu oraz obciążania stawu, a ustępujące w spoczynku,
- zwiększona bolesność w czasie pierwszych ruchów wykonywanych po okresie spoczynku,
- osłabienie i zmęczenie nogi w czasie aktywności fizycznej,
- zmniejszona ruchomość w stawie, szczególnie przy próbie odwiedzenia i rotacji wewnętrznej,
- trzeszczenie lub tarcie w czasie wykonywania ruchu w stawie,
- powiększanie i / lub zniekształcenie obrysu stawu,
- zanik mięśni w obrębie uda i pośladka,
- bolesność stawu w czasie dotyku,
- skrócenie nogi,
- utykanie.
Choroba zwyrodnieniowa stawu biodrowego – diagnostyka
Rozpoznanie choroby przeprowadza ortopeda lub fizjoterapeuta na podstawie wywiadu lekarskiego, badania pacjenta oraz zdjęcia radiologicznego. W niektórych przypadkach mogą być pomocne również: tomografia komputerowa, rezonans magnetyczny, artroskopia, scyntygrafia izotopowa lub badanie wysięku stawowego.
O wczesnych zmianach zwyrodnieniowych występujących w obrębie chrząstki stawowej świadczą osteofity na krawędzi panewki lub wokół główki kości udowej. A w wypadku zaawansowanych stadiów choroby, badanie RTG ujawnia zwężenie szpary stawowej, pojawienie się cyst i wyrośli kostnych, zniekształcenie głowy kości udowej czy poszerzenie szyjki kości udowej.
Choroba zwyrodnieniowa stawu biodrowego – leczenie i fizjoterapia
W wypadku choroby zwyrodnieniowej stawu biodrowego postępowanie terapeutyczne w bardzo dużym stopniu zależy od rodzaju, przebiegu oraz przyczyny choroby. Zazwyczaj stosuje się kompleksowy program, na który składają się:
- fizjoprofilaktyka – utrzymywanie prawidłowej masy ciała, wzmacnianie masy mięśniowej, prowadzenie aktywnego trybu życia, unikanie obciążania stawów i dźwigania ciężarów, stosowanie wkładek do obuwia,
- farmakoterapia – leki przeciwbólowe i przeciwzapalne, które nie tylko zmniejszają dyskomfort w czasie codziennych czynności, ale także ograniczają rozwój choroby przez zahamowanie procesów zapalnych,
- fizjoterapia – głównie kinezyterapia i fizykoterapia, ale także edukacja w zakresie wykonywania ćwiczeń fizycznych oraz codziennych czynności.
W leczeniu zachowawczym rehabilitacja ma ogromne znaczenie. Pozwala odzyskać i utrzymać sprawność fizyczną oraz zapobiega zaostrzeniu się choroby. By osiągnąć te cele, stosuje się następujące techniki:
- kinezyterapia – gimnastyka lecznicza dostosowana do indywidualnych potrzeb pacjenta, wykonywana samodzielnie, z pomocą rehabilitanta lub w formie ćwiczeń biernych,
- masaż – oddziaływanie na mięśnie przez fizjoterapeutę (np. ugniatanie, uciskanie, rozciąganie) lub specjalne urządzenia masujące (np. pasy, rolki),
- fizykoterapia – np. elektroterapia, światłoterapia, laseroterapia.
Całkowite wyleczenie nie jest niestety możliwe. Zastosowanie odpowiedniego leczenia od pierwszych objawów choroby pozwala jednak zarówno złagodzić dolegliwości, jak również spowolnić tempo zmian zwyrodnieniowych.
Leczenie chirurgiczne jest wskazane wyłącznie, gdy rehabilitacja i farmakoterapia nie przynoszą poprawy. Stosuje się wtedy operacje korygujące ustawienie kości i powierzchni stawowych (czyli osteotomie), operacje wymieniające powierzchnie stawowe (czyli endoprotezoplastyki) oraz operacje usztywniające chore stawy.